UNDP Türkiye: Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı Türkiye Temsilciliği’nin hazırladığı Yeni Ufuklar Programı ile birlikteyiz. Bu bölümde Şanlıurfa’da eski bir zanaatı ortaya çıkarıp kökenleriyle bütünleşen bir şehir kimliği ortaya çıkarmayı amaçlayan bir projeden bahsedeceğiz. Projenin ismi ‘Dünyanın En Eski Tapınağı Göbeklitepe’de Taş İşçiliği’. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) ve Anadolu Efes işbirliğiyle yürütülen Gelecek Turizmde- tarafından destekleniyor. Projeyle, dünyanın ilk tapınağı Göbeklitepe’de 12 bin yıl önce başlamış olan taş işçiliğinin gelecek kuşaklara aktarılması, bölgedeki nitelikli turist sayısının ve turizm gelirlerinin artırılması amaçlanıyor. Proje Koordinatörü Nihal Dörtkardeş, tüm dünyada taş işçiliğinin Şanlıurfa’dan çıktığını anlatıyor:

Nihal Dörtkardeş: Şimdi ilk başlarda Göbeklitepe deyince hani 12000 yıl öncesine gidiyorsunuz. İlk yapılacak şey taşla alakalı ve taş işçiliğinin başlangıç yeri burası. Nereye bakarsanız bakın çünkü en eski tarih buradaysa Göbeklitepe’de T şeklindeki tapınaklar yapıldıysa en eski tarih burada başlıyor ve taş işçiliği Urfa’dan çıkıyor. Biz bu şekilde biliyoruz. Sonra biz bu projeyi aldıktan sonra taş işçiliği bitmek üzere ve gelirken Karaköprü’yü gördük yeni binaları ve her şey beton. Ve hiçbir yerde işleme yok. Bu eski Urfa kısmına geldiğiniz zaman eski evlerde genelde görürsünüz şu kısımlarında hep işlemeler, bezemeler. 5’li bezeme, 8’li bezeme, geometrik desenler. Bu şekiller kullanılmış. Ama şu an bitmek üzere. Yani bu kısımda kalmış. Sonra restore edilen yerler de var. Biz de bunu devam ettirmek için özellikle genç nesilden seçmeye çalıştık ve bu işe eli yatkın olan bunu daha sonrasında devam ettirebilecek kişiler. Taş Urfa taşı. Buraya has bir taş. Hani diğer taşlar tescillenmiş, Urfa taşı en eski taş biz bunu tescillememişiz. Urfa taşını da tescilliyoruz coğrafi işaretlere göre.

UNDP Türkiye: ‘Dünyanın En Eski Tapınağı Göbeklitepe’de Taş İşçiliği’ projesi Şanlıurfa Ticaret ve Sanayi Odası tarafından Şanlıurfa Valiliği ortaklığı ile yürütüldü. Yakın bir zamanda sona eren proje ile turistik ürünlerde kullanılabilecek geleneksel taş işçiliği motifleri tespit edildi. Yeni taş ustaları yetiştirmek üzere bir ‘Taş İşçiliği Atölyesi’ kuruldu ve böylece bölgeye gelen turistlere bu otantik deneyimin yaşatılması amaçlandı. Nihal Dörtkardeş, motifleri nasıl çıkardıklarının hikâyesini şöyle anlatıyor:

Nihal Dörtkardeş: Urfa motiflerinin hepsini çıkardık. Yrd. Doç. Dr. Cihat Kürkçüoğlu, Urfa tarihçisi, bütün desenleri kendisi çıkardı. Sağ olsun bize yardımcı oldu. Biz de hediyelik eşyalarda kullanabileceğimiz desenleri çıkardık, motifleri çıkardık. İnşaatlarda kullanılabilecek, kapılarda kullanılabilecek. Yani Eski Urfa ile Yeni Urfa’yı birleştirebilecek motiflerimizi çıkardık. En çok kullanılan motifler.

UNDP Türkiye: Proje,  hem Göbeklitepe’den günümüze kadar süren taş işçiliğini yeniden tanıtmış oldu, hem de Şanlıurfa’da giderek kaybolan bir zanaatı canlandırmış oldu.. Proje ile aynı zamanda bu taş işçiliğinin sürekliliğini sağlayacak 6 kadın ve 15 erkek kursiyer de yetiştirildi. Böylece Şanlıurfa’nın ilk kadın taş işçileri de bu proje ile yetiştirilmiş oldu. Nihal Dörtkardeş projede yapılan faaliyetleri şöyle anlatıyor:

Nihal Dörtkardeş: Dünyanın en eski tapınağı Göbeklitepe’de Taş İşçiliği projesi bizim projemiz. Kaybolmakta olan kültürel mirasın gelecek kuşaklara aktarılmasını sağlamak amacıyla yaptık. Taş işçiliği, Urfa’da, Göbeklitepe’de başladı. Biz de bunu devam ettirmek istedik. Eski şehirle yeni şehri birleştirmek, yeni bir şehir kimliği ortaya çıkarmak istedik. Yedi aylık bir kursumuz oldu. 21 tane kursiyer yetiştirdik. Sürdürülebilirliğini sağlamak için de girişimcilik eğitimleri verdik, kendi atölyelerini kurmalarını sağlamak için. Ve Eyyübiye Belediyesi de bizim modelimizi alarak devam ettirmek için yeni kurslara başladılar.

UNDP Türkiye: Nihal Dörtkardeş’i dinledik. Proje kursiyerlerine sadece taş işçiliğini öğretmekle kalmadı aynı zamanda onlara girişimcilik eğitimi vererek taş işçiliğinde kendi işlerini kurmalarına da yardımcı oldu. Peki, proje bittikten sonra da taş işçiliğini deneyimlemek isteyen turistler bu imkâna sahip olacak mı? Nihal Dörtkardeş: 

Nihal Dörtkardeş: Atölyede yeni eğitimler başlatacağız. Yeni taş işçileri yetiştireceğiz. Zaten ilk amacımız burada turistlerin kalma sürelerini uzatmak için, kalış sürelerini uzatmak için, deneyim yaşayabilecekleri bir alan yok. Biz bu Reji Kilisesi’nin içinde gümüş işleme kursları var, telkâri kursları var, ahşap işleme var, ebru kursları var. Onun yanında taş işleme kursları devam edecekler. Turistler 58 Meydanına geldikleri zaman yani buraya gelip de bu deneyimi kendileri de yaşayabilecekler. Asıl amacımız bundaki başlangıcımız ‘Kendi hediyeni kendin yaptı.’ İnşallah da devam eder.

UNDP Türkiye: Harran Üniversitesi 4. sınıf öğrencisi olan Osman Pala ve Zeynel Abidin Koşarcı ‘Dünyanın En Eski Tapınağı Göbeklitepe’de Taş İşçiliği’ projesi kapsamında taş işçiliği eğitimi ve girişimcilik eğitimi aldılar. Peki, neden taş işçiliğini öğrenmek istediler ve sonrasında ne yapmak istiyorlar. Osman Pala’yı dinliyoruz:

Osman Pala: Biz 4. sınıf öğrencisiyiz. Okulda alanımız heykel bizim. Ana sanatımız heykel, heykel üzerine uzmanlaşıyoruz. Bu heykele çok yakın bir malzeme. Taştan heykel yapılabiliyor. Bizim okulda da bu imkânımız olmadığı için bu imkânı burada bulduk. Biz başta onun için gelmiştik. Ama gördük unutulmaya yüz tutmuş Urfa’da Urfa taşı diye bir taş var. Markalaşmış artık. Ama bunu işleyen usta kalmamış, böyle bir iş açığı da var. Malzeme güzel. Antep’ten çıkıyor, Mardin’den çıkıyor. Ama en iyisi Urfa’da taşların. Buradan oralara da gidiyor. Atölye açmak gibi bir düşüncemiz de vardı. Ona da büyük bir katkısı oldu. İnşallah KOSGEB girişimcilik belgemizi de aldık. Okulumuzun bitmesini bekliyoruz. Bittiğinde inşallah düşüncelerimizi gerçekleştiririz.

UNDP Türkiye: Harran Üniversitesi 4. sınıf öğrencisi Osman Pala’nın bu sözleriyle Yeni Ufuklar’ın bu haftalık da sonuna gelmiş oluyoruz. Bu bölümde Şanlıurfa’da eski bir zanaatı ortaya çıkarıp kökenleriyle bütünleşen bir şehir kimliği ortaya çıkarmayı amaçlayan bir projeden bahsettik. Programı İstanbul’da Yodiviki stüdyosunda hazırladık. Programımıza İstanbul’da FM bandında ve internette Açık Radyo’dan, yayın ağımızdaki üniversite radyolarından ve podcast formatında iTunes, Soundcloud, TuneIn, Pure Connect, Yodiviki, Audioboo ve TTNET Müzik üzerinden, ayrıca http://tr.undp.org adresi üzerinden ulaşabilirsiniz. Sosyal medya üzerinde kullanıcı adımız undpturkiye. Tekrar görüşmek dileğiyle, hoşçakalın.