UNDP Türkiye: Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı Türkiye Temsilciliği’nin hazırladığı Yeni Ufuklar Programı ile karşınızdayız. Bu bölümde Kasım ayı sonunda bitecek ‘Türkiye’de Enerji Verimli Ürünlerin Piyasa Dönüşümü’ projesinin desteklediği çalışmaların bir kısmını sizlere anlatacağız. 2010’da başlayan ‘Enerji Verimli Ürünlerin Piyasa Dönüşümü’ projesi, enerji verimliliği yüksek elektrikli ev aletlerinin piyasadaki satışını artırmayı ve eski ve verimsiz ürünlerin enerji verimliliği yüksek olan yenileri ile değiştirilmesini hızlandırmayı amaçladı. Proje desteğiyle mevzuata ilişkin tedbirler alındı ve tüketici farkındalığı artırıldı. Böylece Türkiye’de enerji verimliliğinin yüzde 50 artırılması hedeflendi. Küresel Çevre Fonu’nun (GEF) finansal desteği ile Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü (YEGM) tarafından Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) ile birlikte yürütülen Türkiye’de Enerji Verimli Ürünlerin Piyasa Dönüşümü projesi, 2014 yılında başlattığı hibe programıyla beş üniversitede elektrikli ev aletlerinde enerji verimliliği konulu araştırma projelerini destekledi. Bu üniversitelerden biri de Boğaziçi Üniversitesi’ydi. 9 ay boyunca desteklenen üniversitenin ‘İklim Değişikliği ve Elektrikli Ev Aletleri’ adlı projesinin koordinatörü Prof. Dr. Levent Kurnaz faaliyetlerinden şöyle bahsediyor:

Levent Kurnaz: Proje için öncelikle bir ders dizisi yaptık. Ve bunu Türkiye’nin değişik şehirlerinde yaptık ve özellikle tüketici gruplarıyla birlikte tüketicileri bilgilendirmek amaçlı 3 adet toplantı yaptık, 3 değişik şehirde. İstanbul’da yaptık, İzmir’de yaptık ve Çanakkale’de yaptık. Ondan sonra Boğaziçi Üniversitesi’nde bir ders açtık. İklim değişikliği ve enerji verimliliği üstüne. Ondan sonra proje bittikten sonra dersi bir kez daha tekrarladık. Sonra esas önemlisi belki, bir radyo programımız vardı. Yaklaşık olarak 3 sene boyunca bu radyo programını sürdürdük ve ondan sonra geçtiğimiz 6 ay içerisinde yorgunluktan o programa ara vermek zorunda kaldık.

UNDP Türkiye: Boğaziçi Üniversitesi’nin bu projesinin en önemli çıktısı “Elektrikli Ev Aletleri Enerji Verimliliği ve Karbon Hesap Makinesi” IOS ve Android uygulamasıydı. Yüzlerce kişi tarafından indirilen bu uygulama sayesinde piyasadaki marka ve modeller özelinde belirli ev aletlerinin enerji verimliliği ve karbon ayak izini karşılaştırma imkânı sunuluyor. Levent Kurnaz bu uygulamanın neden geliştirildiğini şöyle anlatıyor:

Levent Kurnaz: Bir de bir web aplikasyonu yaptık. Sadece web aplikasyonu değil aynı zamanda mobil cihazlarda da çalışan bir aplikasyon. Onda da herhangi bir enerji verimliliği sorusuna ev aletleri için ve bu büyük ev aletlerinden bahsediyoruz, yani işte buzdolabıydı, çamaşır makinesi, bulaşık makinesi bunların aynı zamanda hem su kullanımları hem enerji kullanımları olarak alacağınız yeni bir ürünü buraya bu aplikasyonun içerisine girip onu yazıp istediğiniz başka bir şeyle kıyaslayabiliyorsunuz ya da onun ne kadar enerji harcayacağını bunun sizin bütçenize ne kadar etki yapacağını görebiliyorsunuz bu uygulamayla.

UNDP Türkiye: Hibe programı ile desteklenen projeler için en önemli kriter çıktıların sürdürülebilir olmasıydı. Boğaziçi Üniversitesi’nin hazırladığı bu uygulamanın sürdürülebilirliği için nasıl çalışmalar yapılması gerektiğini Levent Kurnaz şöyle anlatıyor:

Levent Kurnaz: Bir sonraki adımda önemli olan bu hazırlamış olduğumuz yazılımın sağ kalabilmesi. Sağ kalabilmesinden de kastımız o yazılımın işe yarıyor olabilmesi içine devamlı veri girilmesi gerekiyor. Yani herhangi bir şirket yeni bir ürün çıkardığında biz o yazılımın içerisine bunu girebilelim ki kullanıcı yani yazılımı kullanacak olan kişi o ürün hakkında bir fikir sahibi olabilmek için yazılıma danıştığında onunla ilgili bir bilgi çıksın. Yalnız bu kısmında ciddi eksikliğimiz var. Çünkü o iki yoldan zor bir problem. Ya biz tek tek şirketlere gideceğiz. Onlardan bu veriyi elde edeceğiz ya da şirketlere gitmeyip şirketlerin mallarını sattıkları büyük mağazalara gidip yeni çıkan her ürünün işte bu ne kadar enerji harcıyor… Bunun ideali esasında bunu üreticiler birliğinin yeni çıkan ürünler konusundaki bu temel verileri, bir çamaşır makinesi ne kadar elektrik harcar, ne kadar su harcar, işte hacmi nedir, genel bilgileri ortak bir havuzda toplayıp o havuzdan bizim faydalanmamızı sağlaması eğer bu olacak olsa bu yazılım da uzun vadede sağ kalabilir. Çünkü o zaman sadece o Excel dosyasından bilgileri bu Excel dosyasına koy deyip biz bunu sürdürebiliriz.

UNDP Türkiye: Türkiye’de Enerji Verimli Ürünlerin Piyasa Dönüşümü projesi Hibe Programı’nın desteklediği diğer bir proje de İstanbul Aydın Üniversitesi’nin ‘Enerji Verimliliği ve Elektrikli Ev Aletlerinin Kullanım Verimliliğinin Arttırılması ve Sürdürülebilirliğinin Sağlanması’ projesiydi. Projede enerjinin etkin kullanımı ve elektrikli ev aletlerinin verimli kullanımına yönelik laboratuvar, eğitim ve kurs faaliyetleri yapıldı ve böylece toplum bilincinin oluşturulmasına katkı sağlandı. Proje Koordinatörü Prof. Dr. Zafer Utlu proje ile neler yaptıklarını şöyle anlatıyor:

Zafer Utlu: Biz öncelikle elektrikli ev aletlerini gündemimize aldık. Burada bir bilinç oluşturmaya çalıştık. Bu kapsamda incelediğimizde başlangıçta bizim bu projeyi oluşturabilmemiz için laboratuvara ihtiyacımız vardı. Birinci aşamada enerji verimliliği ve elektrikli ev aletlerinin kullanımının araştırılması laboratuvarını kurmuş bulunuyoruz. Bu laboratuvarımızdan öğrencilerimiz etkin bir şekilde yararlanıyorlar. Biz bu laboratuvarı hem öğrencilerimiz hem de kurs vermiş olduğumuz ev kadınlarına yönelik olarak etkili kullanıyoruz.

UNDP Türkiye: Bu bölüm ile ilgili görüşlerinizi Twitter üzerinden #yeniufuklar etiketleriyle bizlere iletebilirsiniz. Kurulan laboratuvarın yanı sıra proje ile ev kadınlarına yönelik kurslar düzenlendi ve çevre belediyelerle işbirliği yapıldı. Zafer Utlu’yu dinliyoruz:

Zafer Utlu: Biz enerji verimliliği konusunda farkındalığı oluşturabilmek için en çok elektrikli ev aletleri ile içli dışlı olan kadınlarımızı hedef aldık ikinci aşamada. Bu aşamada özellikle çalışmayan kadınlara yönelik çeşitli kurslar düzenledik. Bu kursları çevre belediyelerle karşılıklı bir organize olmak kaydıyla yapmış bulunuyoruz. Bu kursları şu ana kadar üç belediye ile birlikte gerçekleştirdik. Kurslarımızın başlangıcında onlara yönelik bir anket düzenliyoruz. Kurs sonunda tekrar bunlara yönelik anket düzenliyoruz ve sonuçları karşılaştırıyoruz. Yalnız burada şunu belirtmek istiyorum. Bu kursları biz sadece teorik olarak vermiyoruz. Teorik olarak vermiş olduğumuz kurslardan sonra oradaki ev hanımlarını okulumuza getiriyoruz. Okulumuzda onlara laboratuvarımızda uygulamalı eğitim yaptırıyoruz. İşleyişin nasıl olduğunu görmelerini sağlıyoruz. Daha sonra düzenlediğimiz anketlerde aradaki farkındalığı net bir şekilde ortaya koyabiliyoruz. Ki bu farkındalık artışı da yüzde 70’lere yakın bir artış elde ettik ve bunları da biz anketlerle ölçmüş bulunuyoruz.

UNDP Türkiye: İstanbul Aydın Üniversitesi proje ile aynı zamanda Elektrikli Ev Aletlerinde Ölçüm ve Verimlilik Analizi dersi Mühendislik Fakültesi’nde Makine Mühendisliği Lisansüstü Programı için zorunlu ders olarak tasarlandı. Proje konusunun lisans ve yüksek lisans öğrencilerine proje ve tez şeklinde verilmesi, konunun daha detaylı araştırılması ve incelenmesini sağladı. Böylece; üniversite içinde enerji verimliliği ve elektrikli ev aletlerinin kullanım tekniklerine yönelik bir farkındalık oluşturuldu. Peki, 9 ay süren projenin çıktılarının devamlılığı nasıl sağlanıyor? Prof. Dr. Zafer Utlu’yu dinliyoruz:

Zafer Utlu: Belediyelerle olan çalışmamızı birinci döneminde bitirmiştik aslında bunun hemen peşi sıra çeşitli belediyelerden bu tür etkinlik düzenlediğimizi bunlara da kurs verdiğimizi duyan belediyelerimizden teklifler aldık. Bu tekliflerin hemen ertesinde de proje bittikten sonra Büyükçekmece Belediyesi’nde yine bir 3-5 saat bir kurs verdik. Bunun ötesinde yapmış olduğumuz çalışmada bizim üniversitemizin düzenlemiş olduğu çocuk üniversitesi diye bir kavramımız var. Çocuk üniversitesinde öğrencilerimiz bizim laboratuvarlarımızı geziyorlar. Bu laboratuvara geldiğinde de onlara kısa bile de olsa onlara da ayrıntılı burada bilgiler verdik. Yani neler olabileceğini, enerji verimliliğinin ne olduğunu, nasıl olması gerektiğini bu çocuk üniversitesi kapsamında da daha henüz yani ilkokula başlamamış olan öğrencilerimize de çocuklarımıza da bu laboratuvarı aktarmaya çalışıyoruz. Özellikle belediyelere verdiğimiz kurslarda çalışmayan ve emekli bayanların çok çok ilgisini çekiyoruz. Bir toplantı sırasında yaşlı bir teyzemiz diyeceğim bana aynen ifade ettiği söz şuydu: “Bunları söylüyorsunuz enerji verimliliği diyorsunuz ama benim için önemli olan bu faturanın nasıl düşmesi gerektiği konusunda. Ben bu faturayı nasıl düşüreceğim? Ben bu faturayı ödeyemiyorum” şeklinde bir ifadesi vardı. Biz de aldık faturasını inceledik sunum sırasında. Faturası da yanlış hatırlamıyorsam 110 lira civarındaydı. Kendisine de işte evinde kullanmış olduğu buzdolabının ne olduğunu sordum. O bana işte kendisi anlattı. Üzerinde ne harf yazdığını falan anlattı. İşte eski olduğunu falan ifade etti. Biz dedik ki ‘Sizin evinizde elektriği tüketen en büyük nesne buzdolabıdır. Yaklaşık olarak o 110 liranın yüzde 45’ine yakınını buzdolabından tükettiğiniz enerjiden dolayı harcıyorsunuz. Sizin yapacağınız hiçbir şey yok. Buzdolabı da eski bir buzdolabı. Çok fazla elektrik harcıyor. Buzdolabını değiştirirseniz o faturanız şu anda hemen olmasa da değiştirdikten sonra uzun zaman süresince daha da düşecektir’ diye bir ifademiz oldu. O teyzemizin de bunu yaptığını düşünüyoruz çünkü laboratuvara uygulamaya geldiğinde kendisi doğrudan doğruya bunun yapıldığını ve bundan sonra bekleyeceğini ve faturası değişmezse beni arayacağını söyledi ama şu ana kadar aramadı.

UNDP Türkiye: İstanbul Aydın Üniversitesi’nden Prof. Dr. Zafer Utlu’nun bu sözleriyle Yeni Ufuklar’ın bu haftalık sonuna gelmiş oluyoruz. Bu bölümde Kasım ayı sonunda bitecek Türkiye’de Enerji Verimli Ürünlerin Piyasa Dönüşümü projesinin desteklediği çalışmaların bir kısmından sizlere bahsedeceğiz. Programı İstanbul’da Yodiviki stüdyosunda hazırladık. Programımıza İstanbul’da FM bandında ve internette Açık Radyo’dan, yayın ağımızdaki üniversite radyolarından ve podcast formatında iTunes, Soundcloud, TuneIn, Pure Connect, Yodiviki, Audioboo ve TTNET Müzik üzerinden, ayrıca http://tr.undp.org adresinden ulaşabilirsiniz. Sosyal medya üzerinde kullanıcı adımız undpturkiye. Tekrar görüşmek dileğiyle, hoşçakalın.