UNDP Türkiye: Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı Türkiye Temsilciliği’nin hazırladığı Yeni Ufuklar Programı ile yeniden karşınızdayız; ben Faik Uyanık. Bu bölümde Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ve Birleşmiş Milletler Sınai Kalkınma Teşkilatı ile ortaklaşa yürüteceğimiz Kalıcı Organik Kirleticilerin, diğer bir deyişle KOK’ların, bertaraf edilmesi ile ilgili projemizden söz edeceğiz. Öncelikle Kalıcı Organik Kirletici nedir ve neden bertaraf edilmesi gerekiyor? UNDP Türkiye’den Kimyasallar ve Atık Sektör Yöneticisi Mahmut Osmanbaşoğlu anlatıyor:

Mahmut Osmanbaşoğlu: Kalıcı organik kirleticiler insan sağlığını ve çevreyi olumsuz yönde etkileyen tehlikeli organoklorlu birleşikler demek. Kalıcı Organik Kirletici denilmesinin sebebi bu kimyasalların uzun süre bozulmadan doğada kalmasından kaynaklanıyor. Aynı zamanda bu kimyasallar karsinojenik etkilerinden dolayı insan sağlığına ve çevreye olumsuz etkileri bulunmakta. Bu sebeple küresel anlamda belli başlı kimyasallar grubundan oluşan bu kimyasallara Kalıcı Organik Kirletici diyoruz. Kalıcı organik kirleticilere ilişkin küresel bir sözleşme var.  Kalıcı Organik Kirleticiler’e ilişkin, Stockholm Sözleşmesi.  Bu sözleşme kapsamında dünyamızda bulunan bütün Kalıcı Organik Kirleticiler’in tamamının,  bertaraf edilmesi gerekiyor çünkü bu kimyasallar bertaraf edilmediği müddetçe farklı ve daha tehlikeli türevlerine dönüşerek dünyamızda kalmaya devam etmekteler.

UNDP Türkiye: 2011 yılında proje önerisi hazırlanarak Küresel Çevre Fonu, GEF’e iletilen ve GEF tarafından onaylanan büyük ölçekli “KOK Stoklarının Bertarafı ve KOK Salımlarının Azaltılması” projesi mevcut KOK stoklarının yani Kalıcı Organik Kirletici stoklarının ortadan kaldırılması, KOK’ların gelecekte, uluslararası uygulamalara ve standartlara uygun olarak yönetilmesine ilişkin daha uzun vadeli bir kapasite sağlanması ve KOK faaliyetlerinin ulusal kimyasal yönetim esaslarına entegre edilmesini amaçlıyor. Peki, UNDP neden böyle bir projeye dâhil oldu? Mahmut Osmanbaşoğlu;

Mahmut Osmanbaşoğlu: Kalıcı Organik Kirleticiler’in yönetimi aslında sürdürülebilinir kalkınmanın, çevre ayağı açısından çok önemli çünkü bu kimyasalları çevreye uygun bir şekilde bertaraf etmediğimiz zaman bu kimyasallarla farklı kompartımanlarda karşılaşabiliyoruz. Doğal olarak UNDP’de bu kimyasalların yönetiminde diğer UN kuruluşları olduğu gibi aktif rol almakta

UNDP Türkiye: “Kalıcı Organik Kirleticiler, KOK Stoklarının Bertarafı ve KOK Salımlarının Azaltılması” projesi temel olarak çevreyle uyumlu kimyasallar yönetimini geliştirmeyi ve aynı zamanda, insan sağlığının ve çevrenin korunmasına hem küresel hem yerel anlamda katkı sağlamayı amaçlıyor. Mahmut Osmanbaşoğlu projenin ne kadar süreceğini ve proje ile neler yapılacağını şöyle anlatıyor:

Mahmut Osmanbaşoğlu: Proje 2015 yılında başladı. 2019 yılında tamamlanması öngörülüyor. UNDP ve UNIDO’nun ortak projesi olarak hayata geçirilecek. Fakat bileşen bazında UNDP ve UNIDO’nun farklı bileşenleri var. UNDP olarak biz bu proje kapsamında öncelikli olarak dünyada tek başına bulunan en büyük Kalıcı Organik Kirletici stoğunu bertaraf etmeyi düşünüyoruz. Bu stok, ülkemizde 25 yıldır bulunmakta ve bir şekilde günümüze kadar kalmaya devam etmekte olan stok ve ülkemizde şimdiye kadar bu stokların bertaraf ile ilgili daha önce çalışmalar yapılmaya çalışıldı ama başarılı olamadı. Doğal olarak UNDP ile bu projenin başarılı bir şekilde tamamlanmasını öngörüyoruz. Projenin diğer bir bileşeni ise kirlenmiş sahaların yönetimine ilişkin bir bileşen. Ülkemizde kirlenmiş sahaların yönetimine ilişkin şuan bakanlıklar tarafından yeni çalışmalar yapılmaya başlandı. Aslında bakanlıklar bu konuda yeni yeni ciddi adımlar atıyor. Bizde UNDP olarak bakanlıkların bu ilk adımlarına yardımcı olmaya çalışıyoruz. Öncelikle kirlenmiş sahaların yönetimi ve özellikle kalıcı organik kirletici ile kirlenmiş sahaların yönetiminde maliyetin yüksek olması, planlamanın çok zor olması nedeniyle bakanlıklar ve uygulayacak olan özel sektör kuruluşları sorun yaşayabilmekte. Bizde bu bakanlıkların ve özel sektör kuruluşları sorun yaşamadan kirlenmiş sahaların yönetimine ilişkin geçişini doğru bir şekilde yapabilmesi için destek olmayı düşünüyoruz.

UNDP Türkiye: Bu bölüm ile ilgili görüşlerinizi Twitter üzerinden #yeniufuklar etiketi ile bizlere aktarmanız mümkün ve Yeni Ufuklara kaldığımız yerden devam edelim. UNDP Türkiye’nin,  Kalıcı Organik Kirleticilerle ilgili bu projesi büyük çaplı hedeflerini kısa sürede gerçekleştirmeye çalışacak. Peki, başarılı olması için neler yapılacak? Mahmut Osmanbaşoğlu;

Mahmut Osmanbaşoğlu: Küresel anlamda Kalıcı Organik Kirleticiler’in bertarafına ilişkin birçok proje yapıldı. Ancak bu projelerin büyüklüklerinin hiçbirisi şuan ki bizim yapacağımız projenin büyüklüğü kadar değil. Çünkü dünyada tek başına, en büyük Kalıcı Organik Kirletici stoğu şuan ülkemizde bulunuyor. Miktar olarak dünyadaki en büyük miktar ve bütçe olarak da şuan dünyadaki en büyük bütçeli Kalıcı Organik Kirletici bertaraf çalışması olacak. Aslında bu projenin, proje hazırlama aşamasında bütün fizibilite çalışmaları yapıldı. Bu stokların ortadan kaldırılması için gerekli teknikler ve finansal mekanizmalar belirlendi. Biz bu proje kapsamında bu belirlenen fizibilite çalışmalarında öngörülen yöntemlerle bu kalıcı organik kirleticileri bertaraf edip, bu kalıcı organik kirleticilerin saklandığı alanın ortadan kaldırılması ve oradaki kirlenmiş sahadan iyileştirilmesi de dahil olmak üzere entegre bir yönetim öngörüyoruz.

UNDP Türkiye: Kalıcı Organik Kirleticiler; KOK Stoklarının Bertarafı ve KOK Salımlarının Azaltılması” projesi, Türkiye’nin Stockholm Sözleşmesi yükümlülükleri çerçevesinde kurgulanmıştı. Kalıcı Organik Kirleticilere ilişkin uluslararası anlaşma olan Stockholm Sözleşmesi, 2001 yılında imzalandı ve 2004’te yürürlüğe girdi. Stockholm Sözleşmesi’ni Türkiye 2001 yılında imzaladı ve sözleşmeye 2009 yılında taraf oldu. Mahmut Osmanbaşoğlu sözleşmenin önemini şöyle anlatıyor:

Mahmut Osmanbaşoğlu: Stockholm Sözleşmesi kalıcı organik kirleticilere ilişkin küresel anlamda bağlayıcı bir sözleşme. Ülkemiz bu sözleşmeyi 2001 yılında imzaladı. 2009 yılında da taraf oldu. Taraf olmasıyla birlikte ülkemizin belli başlı yükümlülükleri ortaya çıktı. Bunlardan birisi de bu sözleşme kapsamında ekinde yer alan kimyasalların yasaklanması, bazılarının kısıtlanması, bazılarının da sanayiden kaynaklanan salımlarının azaltılmasını öngörüyor. Ülkemizde bu yükümlülüklerini yerine getirmek adına böyle bir proje yardımıyla ülkemizin uluslararası yükümlülüklerini karşılamaya çalışıyor.

UNDP Türkiye: UNDP Türkiye’den Kimyasallar ve Atık Sektör Yöneticisi Mahmut Osmanbaşoğlu’nun bu sözleriyle Yeni Ufuklar’ın bu haftalık da sonuna gelmiş oluyoruz. Bu bölümde ‘UNDP Türkiye’nin Kalıcı Organik Kirleticiler’ projesinden bahsettik. Programı İstanbul’da Yodiviki stüdyosunda hazırladık. Programımıza İstanbul’da FM bandında ve internette Açık Radyo’dan, yayın ağımızdaki üniversite radyolarından ve podcast formatında iTunes, Soundcloud, TuneIn, Pure Connect, Yodiviki, Audioboo ve TTNET Müzik üzerinden, ayrıca http://tr.undp.org adresi üzerinden ulaşabilirsiniz. Sosyal medya üzerinde kullanıcı adımız undpturkiye. Tekrar görüşmek dileğiyle, hoşçakalın.